1. Zmiany klimatyczne i ekstremalne zjawiska pogodowe
Kluczowym czynnikiem są zaburzenia klimatyczne w rejonach uprawy kawy – przede wszystkim Brazylii i Wietnamie, które należą do największych producentów. Długotrwałe susze i zjawiska takie jak przymrozki (np. brazylijskie „black frost”) doprowadziły do znacznego spadku plonów arabiki.
Według danych, w wyniku suszy w Brazylii ceny Arabiki wzrosły globalnie o około 55% . Dodatkowo, intensywne opady i powodzie niszczą uprawy i infrastrukturę, co utrudnia odzyskanie normalnego poziomu produkcji.
2. Zaburzenia w globalnym łańcuchu dostaw i koszty transportu
Pandemia COVID-19, rosnące napięcia geopolityczne, blokady trasy przez Kanał Sueski czy Panamski zwiększają koszty logistyczne. W efekcie przesyłki stają się droższe, a czas dostawy dłuższy – co prowadzi do chwilowych niedoborów i wzrostu cen.
W niektórych regionach ataki na statki (np. działa rebelianckie w Zatoce Adeńskiej) zmuszają do omijania tras przez Cieśninę Bab el-Mandeb, co wydłuża czas i zwiększa koszty – czasem nawet o 30-50%.
3. Spekulacja na rynkach towarowych
Kawa jest intensywnie handlowana na giełdach. Tzw. „C price” – cena referencyjna zielonej arabiki – wzrosła ponad dwukrotnie w ostatnim roku, z poziomu ~$1-1,50 do ponad $4 za funt.
Spekulanci – fundusze hedgingowe, inwestorzy, traderzy – często handlują kontraktami futurowymi bez faktycznego wykorzystania surowca, co potęguje zmiany cen i zwiększa ich zmienność.
4. Rosnące zapotrzebowanie konsumpcyjne
Popyt na kawę nieustannie rośnie. Chiny, gdzie tradycyjnie preferowano herbatę, w ciągu dekady zanotowały aż 150-procentowy wzrost konsumpcji kawy.
Globalny popyt przewyższa podaż, co, przy ograniczonym wzroście produkcji, napędza wzrost cen.
5. Nowe cła i bariery handlowe
W USA wprowadzono nowe cła na import surowej kawy – m.in., 50 % taryfa na brazylijską kawę i 10 % na import ogólny, co kończy długą, zerową taryfę na kawę.
Efekt? Rynki amerykańskie, które są największym importerem, odczuwają już podwyżki cen hurtowych o średnio 13–14,5 % oraz wzrost cen w kawiarniach nawet o $0,50–1 za filiżankę.
6. Rosnące koszty produkcji i inwestycje adaptacyjne
W trudnych warunkach klimatycznych rolnicy muszą inwestować w droższe rozwiązania, np. systemy nawadniające, aby ratować plony – co znacząco podnosi koszty produkcji.
Dodatkowo rosnące ceny energii źle wpływają na cały sektor rolno-spożywczy, w tym kawowy – koszty nawozów, suszenia, przetwarzania, transportu i magazynowania idą w górę.
7. Niedobór zapasów i dezintegracja łańcucha dostaw
Niektóre supermarkety, np. w Holandii, były zmuszone wycofać popularne marki kawy z powodu braku towaru. Po powrocie ceny były już wyższe, ponieważ producenci renegocjowali kontrakty w oparciu o nową – wyższą – bazę cenową.
8. Adaptacja systemów handlowych i rosnąca transparentność rynków
Międzynarodowe organizacje, takie jak Międzynarodowa Organizacja Kawowa (ICO) czy Międzynarodowa Umowa Kawowa, próbują stabilizować ceny przez mechanizmy takie jak kwoty eksportowe i monitoring rynku. Jednak ich wpływ jest ograniczony we współczesnych warunkach globalnego rynku, gdzie przewagę mają dynamiczne mechanizmy rynkowe.
Syntetyczne podsumowanie kluczowych czynników:
| Kategoria | Opis |
|---|---|
| Zmiany klimatyczne | Susze, przymrozki, choroby → niższa podaż |
| Logistyka i transport | Przestoje, droższe szlaki, opóźnienia → wyższe koszty |
| Spekulacja rynkowa | Handel kontraktami futurowymi → większa zmienność i wzrost cen |
| Rosnący popyt | Nowe rynki konsumpcyjne (np. Azja) → większa siła popytu |
| Cła i bariery handlowe | Nowe taryfy importowe → bezpośrednie podniesienie cen importowanych kaw |
| Koszty produkcji | Inwestycje w adaptację (nawadnianie, energia, etc.) → rosnące nakłady |
| Zapasy i dostępność | Niedobór towaru → wyższe ceny i renegocjacje kontraktów |
| Instytucje międzynarodowe | Próby stabilizacji rynku, ale ograniczona skuteczność w obliczu globalnych turbulencji |
Co to oznacza dla konsumentów?
-
Większe ceny detaliczne – kawa zapakowana może kosztować znacznie więcej; w niektórych krajach widowiskowo wzrosła nawet cena filiżanki (np. $8–12 do końca 2025 r.).
-
Hurtownie i kawiarnie pod presją – niektóre szacują, że mogą zostać zmuszone do ograniczenia działalności lub podniesienia cen znacznie szybciej niż przewidują.
-
Możliwość wyższych cen długoterminowych – eksperci przewidują, że niższe ceny wrócą być może dopiero w latach 2026–2027, jeśli ustabilizuje się rynek.
-
Zrównoważony rozwój i pomoc rolnikom – wyższe ceny mogą poprawić dochody producentów, choć jednocześnie rosnąca cena kawy podnosi koszty życia i produkcji w regionach uprawy.
Wnioski
Cena kawy na rynku handlowym wzrasta, ponieważ zbiega się kilka poważnych czynników: klimatyczne zakłócenia produkcji, wyższe koszty logistyczne i produkcyjne, rynek spekulacyjny, rosnący globalny popyt oraz nowe cła handlowe. Te elementy działają synergicznie, tworząc presję wzrostową cen na każdym etapie — od plantacji, przez handel międzynarodowy, aż po półkę sklepową lub kawowy ekspres.